Các định lý cần nhớ khi thuê tư vấn
Hôm nay có bạn hỏi có nên thuê tư vấn về tổ chức nhân sự hay ko? Nhân đó viết bài chia sẻ cho ai quan tâm.
Theo tôi có 3 định lý cần nhớ.
Định lý thứ nhất, như anh Hùng Viettel (giờ là Bộ trưởng) từng nói khi đến chia sẻ ở FPT, kết quả dự án = (năng lực của tư vấn) x (năng lực của mình). Nếu cty khoán trắng cho tư vấn, chỉ đưa ra vài cán bộ mang tính hỗ trợ, thì kết quả phép nhân sẽ tương ứng.
Định lý thứ hai, có thể coi là hệ quả của DL1, là điều anh NamNT FPT hay nói: phải phát biểu được bài toán rất cụ thể. Ví dụ bài toán “xây dựng hệ thống năng lực” là một bài toán tù mù, vì sẽ rất khó đánh giá kết quả. Trước khi làm thì nên thử trả lời câu hỏi, thế nào thì dự án được coi là thành công. Nghe có vẻ hiển nhiên nhưng ko dễ trả lời.
Định lý thứ ba: khả năng thành công sẽ phụ thuộc vào bản chất kỹ thuật của dự án. Công ty là một hệ thống xã hội – kỹ thuật (socio – technical system). Yếu tố xã hội đòi hỏi phải hiểu văn hóa, hiểu tổ chức, hiểu con người. Ví dụ thuê nước ngoài tư vấn về hệ thống giao thông thì có yếu tố kỹ thuật là chính, do đó khả năng thành công cao. Còn nếu thuê làm hệ thống giáo dục thì khả năng thành công thấp, vì yếu tố xã hội là quyết định. Tức là, nếu dự án đòi hỏi tri thức về tổ chức, thì cần hết sức cân nhắc, vì nhà tư vấn sẽ ko bỏ đủ công để hiểu văn hóa công ty, mà sẽ áp đặt quan điểm cá nhân (mà họ đinh ninh là đúng).
Ngoài ra, có mấy lý do khiến cho các công ty hay vội thuê tư vấn. Thứ nhất là họ cho rằng có thể dùng tiền để đỡ phải nghĩ, tốn công sức và thời gian. Thứ hai là họ nghe rằng các công ty khác đã làm thành công.
Họ có biết đâu rằng các công ty kia chỉ tuyên bố thành công thôi, chứ thật ra xếp xó kết quả lâu rồi. Nhiều khi công ty buộc phải tuyên bố thành công vì dự án là con cưng của sếp, sếp đứng ra yêu cầu làm giờ chả lẽ lại nhận là thất bại (xem Bonus)? Vì lẽ này, các sếp không nên dính chấp với dự án mà nên ủng hộ nhưng giữ khoảng cách, để nếu dự án thất bại thì có thể thừa nhận.
Bonus
Ngày trước anh Lê Quang Tiến CFO của FPT hay kể chuyện này:
Chỉ huy bảo lính:
– Góc vuông 100 độ!
– Dạ không phải thưa sếp, góc vuông 90 độ ạ.
– Thế à, thế cái gì 100 độ nhỉ? À, cồn 100 độ!
– Dạ cồn cũng 90 độ, sách viết đây ạ.
– Không có lẽ. Thế cái gì 100 độ?
– Nước sôi ạ!
– Đấy! Phải có cái gì 100 độ chứ, nếu ko thì tao ngu à?
Nhà tư vấn doanh nghiệp, bác sỹ và nhà trị liệu tâm lý
Bác sỹ là người chữa phần xác. Họ xét nghiệm, khám, thông báo cho bạn biết là bạn bị bệnh gì, rồi chữa. Họ có thể chữa bất kể bạn có biết hay không, thậm chí gây mê cho bạn rồi mới chữa, để bạn không phá rối. Thời gian hai bên làm việc với nhau tính bằng ngày.
Nhà trị liệu (phân tích) tâm lý là người chữa phần hồn. Họ không thể nói cho bạn là bạn bị gì (làm thế là vi phạm nguyên tắc nghề nghiệp). Họ chỉ có thể giúp bạn nhận ra là bạn bị gì, gọi là giúp bạn có insight. Sau đó có thể giúp bạn tự điều trị. Thời gian 2 bên làm việc với nhau thường tính bằng năm.
Nhiều nhà tư vấn văn hóa doanh nghiệp hành xử giống bác sỹ. Họ có một số bảng hỏi, tiến hành khảo sát, phân tích dữ liệu, rồi thông báo cho chủ doanh nghiệp là họ đang bị bệnh gì, rồi chữa.
Nhưng văn hóa doanh nghiệp là phần hồn, do đó cách hiệu quả hơn (nhưng mất thời gian hơn) là nhà tư vấn hành xử giống trị liệu tâm lý. Bằng các phương pháp đặc thù, họ sẽ giúp chủ doanh nghiệp tự hiểu ra vấn đề của mình, hoặc đôi khi hiểu ra là chẳng có vấn đề gì! Điều thú vị ở đây là: sau khi tư vấn xong, chỉ có chủ doanh nghiệp có insight, còn nhà tư vấn có thể vẫn chẳng hiểu gì về doanh nghiệp đó. Và như vậy là hoàn toàn bình thường – cũng như trong trị liệu tâm lý.
Edgar Schein gọi cách tiếp cận này là Tư vấn Khiêm nhường (humble consulting)