Bài bình luận về cái chết của Boris Nemtsov trên BBC tiếng Nga, mình đồng tình với các suy luận của tác giả nên chọn dịch. Bài gốc: http://www.bbc.co.uk/russian/blogs/2015/02/150228_blog_troitsky_nemtsov
Tuần hành tưởng nhớ Nemtsov ngày 1/3/2015 (ảnh Internet)
Tại sao bị giết?
Không nghi ngờ gì, vụ ám sát này có động cơ chính trị. Boris đã từ lâu không hoạt động kinh doanh, cả ở Moskva – nơi anh sống, và Yaroslav – nơi anh từng là đại biểu Duma địa phương. Anh sống cuộc sống của một gã độc thân, nhưng không hề gây tai tiếng hay scandal nào. Có lẽ các phương tiện thông tin đại chúng lá cải của nhà nước sẽ cố đưa ra một vài giả thuyết mang tính dân sự hoặc kinh tế, nhưng chẳng bõ xem xét chúng một cách nghiêm túc.
Ai giết?
Khả năng có bàn tay của đặc vụ an ninh là rất nhỏ. Thậm chí nếu họ được ra lệnh làm vậy (xác suất việc này rất thấp, xem ở dưới), thì họ cũng không tự hạ nhục bằng cách hành sự ngay cạnh Kremlin. Gần như chắc chắn kẻ giết người là những kẻ chống maidan cực đoan, ủng hộ chính quyền nhưng hành động độc lập. Đó có thể là các tay súng từ Donbass, hay nhóm “bộ binh của Putin” từ Chechnya, bọn bôn sê vích dân tộc chủ nghĩa, hoặc thành viên các nhóm yêu nước vũ trang bí mật. Có lẽ sẽ có những nỗ lực tuyên bố vụ ám sát Nemtsov là hành động khiêu khích của phe đối lập, hay thậm chí là cuộc ganh đua trong hàng ngũ những người chống Putin, – chẳng có gì đáng ngạc nhiên, vì sự vô liêm sỉ của các phương tiện truyền thông đại chúng Nga có thừa, nhất là trên mạng.
Tại sao lại là Nemtsov?
Boris không phải là người nổi tiếng nhất hay uy tín nhất trong các nhà đối lập, công bằng mà nói, vị trí đó thuộc về Aleksey Navalny. Nhưng không dễ mà bắn được Navalny – anh này lúc thì bị quản thúc tại gia, lúc thì bị tạm giam, lúc thì bị vây bởi rất nhiều cảnh sát. Nemtsov là người số hai trong danh sách. Thêm vào đó, khác với nhiều nhà hoạt động chống đối có vẻ ngoài xấu xí và cau có, Nemtsov đẹp trai và hấp dẫn, vui vẻ và vô lo. Điều đó làm cho những kẻ căm thù đối lập đặc biệt khó chịu. Anh cũng là một “tấm bia” to lớn và dễ dàng – có thể đi dạo với bạn gái đêm khuya, chẳng có vệ sỹ nào cả.
Ai được lợi?
Câu hỏi khó trả lời nhất. Nói gì thì nói, Putin và chính quyền không có lợi gì trong cái chết của Nemtsov, chưa kể lại được thực hiện theo cách rất gây chú ý như vậy. Không phải vì điều đó làm tổn thương “niềm kiêu hãnh và hình ảnh nước Nga” – cái niềm kiêu hãnh đó từ lâu đã chui xuống dưới ván lát sàn, và chính quyền đã phẩy tay với nó, mà vì với Kremlin thì Nemtsov chết – nạn nhân và hình tượng của đấu tranh – nguy hiểm hơn là một nhà chính trị còn sống, không có tương lai gì to lớn lắm. Cũng giống như nhận xét vô sỉ của Putin về vụ ám sát Anna Politkovskaya, rằng cái chết của cô đem lại cho chính quyền nhiều rắc rối hơn hoạt động báo chí của mình. Cái chết của Nemtsov cũng bất lợi cho chính quyền vì làm nóng thêm căng thẳng trong nước và làm tăng các hoạt động chống đối. Để trả đũa sự khủng bố của những kẻ chống maidan, phe đối lập có thể có những đòn tương ứng, cứ thế ăn miếng trả miếng. Mặt khác, nếu đây là hành động răn đe và trấn áp, thì vụ ám sát sẽ phản ánh chính sách đối nội hiện tại của Kremlin, và chứng minh nó đểu cáng và nguy hiểm thế nào.
Ai có tội?
Kẻ có tội là tình trạng đất nước: sự thù nghịch, không khoan dung, điên loạn. Ai là người đã thúc đẩy bầu không khí khủng khiếp đó một cách có chủ ý và chuyên nghiệp? Các bạn quá biết là ai rồi; vai trò đặc biệt phải kể đến truyền hình liên bang. Bây giờ dường như tình hình đã vượt ngoài tầm kiểm soát: con quái vật của chủ nghĩa cực đoan, tạo nên bởi Putin và những cộng sự, đã tuột khỏi xích của Văn phòng Tổng thống và bắt đầu cắn xé lung tung.
Sẽ ra sao?
Có 3 kịch bản:
- Chính quyền, lo sợ những hậu quả khủng khiếp có thể xảy ra, dốc toàn bộ sức lực để dập tắt khủng bổ: bắt những kẻ giết Nemtsov, âm thầm giải tán “anti-maidan”, tước vũ khí của những nhóm “tình nguyện” hay chí ít là kiểm soát chúng chặt chẽ.
- Tiếp tục chính sách đã khởi xướng và lo ngại các phản ứng đối với cái chết của Nemtsov, Kremlin tăng cường đàn áp đối lập, tiêu diệt nốt những tự do công dân cuối cùng trong nước. Những đội “kỵ binh chết chóc” sẽ đóng vai trò tích cực trong chuyện đó.
- Đất nước bị sốc. Phe đối lập biểu tình, những kẻ khiêu khích cầm gậy gộc và vũ khí sát thương xông vào đánh “giai cấp sáng tạo” đang tuần hành. Kết cục của vụ đối đầu không rõ, nhưng chắc chắn đó sẽ là Kết thúc. Kết thúc của nước Nga hòa bình mà chúng ta từng biết.
Thay cho lời kết – bài thơ của Andrey Orlov.
Chuyện xảy ra, Moskva hôm nay
Súng bọn đểu đã không bắn trượt
Boris Nemtsov, bên cánh hữu nước Nga
Đã gia nhập đội Anh hùng Thần thánh (*)
Bốn viên đạn – “phần thưởng” cho sự thật
Chỉ một ngày không đợi được mùa xuân
Lũ súc sinh khéo chọn nơi hành sự –
Trái tim nước Nga, Cẩm Linh điện ngay gần
Quạ nào bay tháp Spassky
Cười khẩy mừng vui gã chủ nhân độc ác
Boris ơi, người Anh hùng đơn côi
Có lẽ sớm sẽ không là duy nhất
Luôn tươi cười, luôn muốn là đầu tiên
Luôn sắp tung ra một bất ngờ gì mới
Và lũ chó, quá căng thẳng thần kinh
Chúng sợ anh hết mức rồi, Boris
Và bây giờ, về tham nhũng, chiến tranh
Về những kẻ chống maidan – chuột cống
Viết cho Borya, địa chỉ mới bạn ơi:
Đội Thần thánh Anh hùng, Nemtsov.
(*) – Небесная Сотня, những người đã hy sinh trong maidan năm 2014 ở Ukraina (ND).