Khi thấu hiểu tâm lý con người và các ngầm định văn hóa của một cộng đồng, người ta có thể tìm ra những lời giải hiệu quả và bền vững đáng kinh ngạc.
TS Hazzah, chuyên gia bảo tồn sinh vật, phụ trách chương trình bảo tồn sư tử ở Kenya. Một trong những thách thức lớn nhất của chương trình là tập quán lâu đời của những người Maasai địa phương: để được công nhận là trưởng thành, mỗi chàng trai Maasai phải tự tay giết một con sư tử.
Nhu cầu tự khẳng định vị thế của mình trong cộng đồng là một nhu cầu thiết yếu, ở bất cứ xã hội nào. Không ai muốn những người xung quanh nhìn với con mắt khinh thường, nhiều người thà chết. Không có lý lẽ logic nào có thể thắng được niềm tin văn hóa đó. Trong thời đại mới, cũng không thể dùng quyền lực để cưỡng ép dân bản xứ như thời thực dân. Vậy, làm thế nào để người Maasai không giết sư tử nữa?
TS Hazzah hiểu rằng, tập quán sinh ra từ nhu cầu cảm xúc. Muốn được tôn trọng, người ta phải chứng minh giá trị của bản thân, tiêu biểu là lòng dũng cảm, và giết sư tử là cách thức phù hợp ở môi trường đó. Nhưng cái bất biến là nhu cầu được tôn trọng, chứ không phải tập quán giết sư tử. Trong cộng đồng người Maasai, các mục tiêu mang tính văn hóa là: gắn kết nhau, tạo cảm giác mạnh mẽ và làm chủ, nuôi dưỡng lòng dũng cảm và tính kiên trì, và có một nghi lễ trưởng thành. Tất cả các mục tiêu văn hóa sâu sắc đó chẳng liên quan gì đến giết sư tử. Giết sư tử chỉ là một tạo tác (aftifact) hình thành theo lịch sử.
TS Hazzah và các cộng sự đã ở cùng và làm việc với người Maasai để xây dựng một nghi lễ trưởng thành mới cùng những ảnh hưởng văn hóa của nó. Thay vì giết sư tử để thể hiện lòng dũng cảm và tính kiên trì, bây giờ các chàng trai Maasai trẻ thể hiện các đức tính đó bằng việc cứu sư tử. TS nói: “Trước nay, việc bảo tồn động vật hoang dã tập trung vào động vật hoang dã chứ không phải con người. Ở Lion Guardians, chúng tôi có cách tiếp cận ngược lại. Trong gần một thập kỷ, chúng tôi đã làm việc với các cộng đồng địa phương để bảo vệ sư tử và cải thiện việc bảo tồn cộng đồng bằng cách kết hợp các kiến thức và văn hóa truyền thống với khoa học”.
Ngày nay, các thanh viên Maasai đi tìm và đặt tên cho sư tử, theo dõi chúng và kiểm đếm bằng công nghệ telemetry. Việc bảo vệ sư tử đã trở thành nghi lễ trưởng thành của thanh niên, cũng giống như việc giết sư tử ngày xưa.
Văn hóa dân tộc có ảnh hưởng vô cùng to lớn đến văn hóa doanh nghiệp trong dân tộc đó. Việc hiểu biết sâu sắc VHDT là không hiển nhiên. Từ những năm đầu thành lập, FPT đã bỏ một khoản tiền lớn để thuê các nhóm chuyên gia về lịch sử, văn hóa, nhân chủng học nghiên cứu và báo cáo về các ngầm định, giá trị, thói quen của người Việt. Các kết quả sau đó được dùng trong mọi hoạt động của công ty. Những câu chuyện này được đề cập trong khóa học UFC – Understanding FPT Culture.
Câu chuyện Maasai tham khảo từ sách: Seth Godin. This is Marketing.