Esther Wojcicki là tác giả cuốn How to raise successful people đang làm mưa làm gió ở Mỹ. Bà là mẹ của 3 cô gái thành đạt, trong đó hai cô đứng thứ 33 và 44 trong America’s Self-Made Women 2019 của Forbes (cô đứng 44 là CEO của Youtube). Bí quyết của bà gói gọn trong 5 chữ cái T.R.I.C.K, và dưới đây là bài phỏng vấn bà trên tờ Forbes Russia. Người dịch thấy có nhiều điểm bổ ích cho bản thân, nên dịch và chia sẻ, hy vọng người đọc cũng thấy hữu ích.

Có đúng là cuốn sách “Làm thế nào để nuôi dạy con thành công” (how to raise successful people) được ra lò theo yêu cầu của con gái bà khi chính họ đang chuẩn bị làm mẹ?

Có, nhưng không chỉ vì vậy. Trong 36 năm, tôi dạy báo chí ở trường trung học ở Palo Alto, và cha mẹ học sinh hay đến gặp tôi vì họ thấy con cái họ nghe tôi. Ngoài ra, các con gái của tôi đã có một sự nghiệp tốt trong các ngành nghề “của nam giới” với sự cạnh tranh sòng phẳng. Tôi đã cố gắng nuôi dạy những đứa trẻ độc lập, và đã thành công. Khi các con tôi thành công và khóa học báo chí của tôi được quốc tế công nhận, các ông bố bà mẹ liên tục yêu cầu tôi chia sẻ chiến lược nuôi dạy con. CEO của các công ty lớn, từ GAP và Google đến Walmart và McDonald, bắt đầu hỏi Ann và Susan cách đào luyện những nhà lãnh đạo thành công như họ. Tất nhiên, khi trẻ, tôi đã làm rất nhiều thứ bằng trực giác, nhưng sau nhiều năm giảng dạy, tôi đã hiểu điều gì thực sự quan trọng và cố gắng sắp xếp lại. Tôi gọi chiến lược của mình là TRICK – gồm những chữ cái đầu tiên của các từ khóa: Trust (tin tưởng), Respect (tôn trọng), Independence (độc lập), Collaboration (hợp tác) và Kindness (lòng tốt). Theo tôi, đây là những điều cơ bản.

Hãy nhìn vào năm từ này, chúng có nghĩa là bạn cho mọi người độc lập, khuyến khích hợp tác và đối xử tử tế với họ. Các mục này kết hợp với nhau. Không có độc lập mà thiếu sự tôn trọng, không có tin tưởng nếu không có lòng tốt. Vào năm 2017, tôi nói chuyện tại hội thảo “Chủ nghĩa tư bản có ý thức” trước các doanh nhân lớn, nói với họ về TRICK, và thậm chí không ai muốn rời khỏi phòng hay mất tập trung, tôi đã bị dội bom câu hỏi. Bởi vì bây giờ, trong thế kỷ 21, họ dạy cho nhân viên của họ tự chủ và hợp tác thông qua một hệ thống khuyến khích và các dự án nhóm, như tôi dạy học sinh ở Palo Alto. Trên thực tế, tất cả bắt đầu từ hội nghị đó.

Ngày nay, thế giới khủng hoảng niềm tin. Chúng ta không dám là chính mình, dám chấp nhận rủi ro, chống lại sự bất công – và nỗi sợ này được truyền lại cho trẻ. Bạn cần biết tin vào bản thân, tin vào trực giác của người bố người mẹ. Và cho phép trẻ tự đưa ra quyết định. Một đứa trẻ mà từ nhỏ đã được dạy chịu trách nhiệm về hành động của mình, sẽ có thể đối phó tốt hơn nhiều với những phức tạp và thử thách của cuộc sống trưởng thành.

Nhưng phải làm gì khi bạn tức giận, kiệt sức? Cha mẹ hiện đại làm việc 24/7, căng thẳng liên tục. Họ có thể khó chịu bởi những vấn đề, những câu hỏi của trẻ. Thật dễ dàng để xua một đứa trẻ bằng cách nói: “đủ rồi, làm vậy đi, bởi vì mẹ bảo thế, chấm hết”.

Đúng vậy. Nhưng hãy luôn nhớ: con bạn là một nhân cách. Nó nên được đối xử với sự tôn trọng. Đúng, trẻ nhỏ có những yêu cầu “ngu ngốc”. Nhưng bạn luôn có thể nói: “mẹ xin lỗi, mẹ không thể làm ngay bây giờ với con. Mẹ đang bận, nhưng mẹ có thể làm sau”. Thay vào đó, điều gì đã xảy ra? Chúng ta phẩy tay, rồi mất bình tĩnh, hét vào mặt trẻ, đôi khi thậm chí là tát. Nhưng, tất cả những gì được nói với sự cáu kỉnh đều trái với sự tin tưởng. Đứa trẻ không hiểu phải làm gì vào lần tới: nói với bạn hay tự đối phó. Liệu bạn sẽ lại giận dữ hay sẽ bình tĩnh lắng nghe.

Điều này đặc biệt quan trọng khi gần đến tuổi teen. Việc thiếu kết nối bền chặt và thói quen tin tưởng cha mẹ sẽ trở thành vấn đề lớn. Bởi vì tụi teen, trong khi gần như đã trưởng thành về thể chất, thì những thứ khác vẫn rất trẻ con. Chúng làm những việc hoàn toàn không thể giải thích – và điều đó khiến cha mẹ phát điên hơn trước. Tóm lại, nếu bạn đỏ mặt tía tai với trẻ dăm lần, thì không phải là bi kịch. Nhưng nếu điều này xảy ra thường xuyên, thì bạn cần nghiêm túc sửa đổi thói quen của mình. Phụ huynh nên định kỳ sắp xếp kỳ thi nội tại của riêng mình.

Cụ thể là thế nào?

Đó là nguyên nhân tôi đưa ra TRICK. Hãy đi qua tất cả năm điểm. Nếu bạn cảm thấy đang vi phạm vài điểm, hãy tự hỏi mình, liệu tôi có làm điều này với con của bạn tôi? Hầu như chắc chắn là không. Hãy tự hỏi, liệu bạn bè sẽ tiếp tục tôn trọng tôi nếu tôi làm điều này với con của họ? Họ có thể tin tôi không? Tôi nghĩ, bí quyết sư phạm của tôi là không bao giờ mất bình tĩnh. Tôi có thể bình tĩnh giải quyết xung đột, bất kể học sinh nói hay làm gì.

Có một trường hợp ở trường: Tôi phát hiện học sinh của mình uống bia trong phòng làm ảnh. Rõ ràng là chuyện này không có gì siêu nhiên đối với tụi teen, nhưng tôi thì đã tưởng rằng chúng rửa ảnh cho tờ báo. Còn theo quan điểm của chính quyền thì đây là trọng tội. Tôi có thể đã làm ầm lên hay thậm chí đuổi học chúng. Thay vào đó, tôi gọi chúng đến văn phòng của mình, và bình tĩnh nói chuyện. Tôi không hét vào mặt chúng, nhưng nói rõ rằng tôi thất vọng vì chúng đã làm mất niềm tin của tôi và đã gây hại cho ban biên tập. Đó là một cuộc trò chuyện dài. Nhưng chúng hiểu tôi và thực sự ăn năn. Bạn biết không, thế rồi chúng tôi đã là bạn tốt. Bởi vì lúc đó, trong cuộc trò chuyện nghiêm túc đó, có niềm tin và có lòng trắc ẩn.

Ngày nay thế giới đầy các vị cha mẹ phát hoảng vì cuộc sống xung quanh. Họ đọc những câu chuyện kinh dị trên Internet, họ liên tục tìm thấy bằng chứng xác nhận nỗi sợ của họ – và xảy ra cái mà tôi gọi là tác dụng phụ của an toàn. Mọi người luôn tìm cách làm cho cuộc sống của con cái dễ dàng hơn. Bây giờ có những cơ hội như vậy, và ta lạm dụng chúng. Sự quan tâm quá mức và sự chăm sóc không mệt mỏi của bố mẹ trực thăng (helicopter) đã dẫn đến việc cả một thế hệ lớn lên mà đơn giản là không quen chịu trách nhiệm. Hoặc chúng không dám chịu bất kỳ rủi ro nào, hoặc cho rằng mẹ và bố sẽ đến và làm mọi thứ.

Tôi dạy ở Stanford. Và tôi thấy gì? Một lượng lớn phụ huynh chuyển đến Stanford để giúp đỡ những đứa con của họ. Tôi ước đó là một trò đùa, nhưng lại là sự thật! Tôi không hiểu nổi: họ di chuyển, thay đổi toàn bộ cuộc sống của họ, bởi vì con cái vào đại học!

Đại học ở Moscow thì hơi khác. Chuyện “bố mẹ sẽ đến và giải quyết mọi thứ” hay xảy ra khi bọn trẻ tốt nghiệp đại học và cần tìm việc.

Với tôi, các bố mẹ Nga giống cỗ máy ủi tuyết: sẵn sàng dọn đường cho trẻ để chúng không phải đối mặt với bất kỳ khó khăn nào. Và, đáng sợ nhất là bọn trẻ biết điều đó. Hơn thế, lại còn trông đợi nó. Chúng không được nhận một động lực rất quan trọng: tôi có thể tự làm điều đó. Và lớn lên với cảm giác rằng chúng không thể xoay sở nếu không được giúp đỡ. Ta đã cố hết sức để rải rơm khắp nơi đến nỗi sinh ra cả một thế hệ người lớn sơ sinh, không thể tự quyết định.

Ở Hoa Kỳ, có một tay kiếm bẫm từ việc này! Tony Robbins, một diễn giả rất nổi tiếng về động lực (motivation). Mọi người trả rất nhiều tiền (5000$) để rốt cục nghe được câu “Hãy tin vào chính mình!” Đó là lời dạy duy nhất của anh ta. Mọi người không muốn nghe cha mẹ nói với họ điều tương tự, miễn phí. Không, họ muốn trả một khoản tiền lớn cho kiến thức thiêng liêng này. Thật buồn cười. Nếu các bậc cha mẹ thành thạo phương pháp TRICK của tôi, họ sẽ tiết kiệm rất nhiều tiền cho con cái. Ít nhất là 5000$!

Thay vào đó, Tony Robbins thực hiện rất thành công thủ thuật (trick) của mình, cả ở bên này. Anh ta sang năm ngoái và tổ chức một hội thảo tại sân vận động Olympic. Vé rất đắt.

Nếu mọi người muốn chi số tiền lớn và nhận được lời khuyên tầm thường – xin mời. Lạ đấy, nhưng thiếu gì những người giàu với nhu cầu kỳ cục. Cái chính là họ có hài lòng không. Nhưng họ có thể học được nhiều hơn nhiều chỉ bằng cách đọc cuốn sách của tôi.

Bà có tin vào huấn luyện (coaching)?

Có. Nhưng tôi tin rằng mỗi người đều cần một người – chỉ một thôi – người sẽ tin vào anh ta và hướng dẫn. Thật không may, rất khó tìm. Giáo viên thường thờ ơ với các vấn đề của học sinh, phụ huynh thì hoài nghi. Nhiều người tiếp tục coi đứa trẻ là ngớ ngẩn, không thể chịu trách nhiệm về quyết định của mình, ngay cả khi nó lớn lên. Do đó, rất tốt khi có một người cố vấn (mentor), một huấn luyện viên (coach) – một người mà bạn tôn trọng (tôn trọng, theo tôi, là cốt lõi). Sự chấp thuận của một người như vậy giúp rất nhiều. Bạn nghĩ: chà, ông ấy nghĩ tôi giỏi, nghĩa là tôi thực sự đáng giá.

Tôi cho rằng, một giáo viên giỏi sẽ dễ dàng hơn so với cha mẹ của một teen, uy tín cao hơn. Chả lẽ con gái bà luôn lắng nghe bà?

Vai trò của giáo viên thực sự rất lớn. Đôi khi chỉ một câu nói đúng lúc sẽ thay đổi cuộc sống của một người. Tôi đã có một trường hợp như vậy, tôi kể nó trong cuốn sách (tất nhiên, tôi đã thay đổi các tên). Có một cậu bé được cha mẹ đưa đến trường rất sớm và yêu cầu điểm tốt từ cậu ấy: nếu mày không học giỏi, mày sẽ trở thành ăn mày. Nó không ngủ đủ giấc, mệt mỏi và luôn bị căng thẳng. Và các bạn cùng lớp luôn trêu chọc nó vì rất chậm. Khi điều này xảy ra trong lớp học của tôi về báo chí, tôi đã nói: bạn ấy cần nhiều thời gian hơn vì thông minh và kiểm tra tất cả thông tin mà bạn ấy viết. Bây giờ cậu ta đã tốt nghiệp một trường đại học danh tiếng, thành công trong lĩnh vực nghiên cứu tâm lý thần kinh. Cậu ấy nói với tôi rằng tôi là người lớn duy nhất đánh giá khả năng của cậu, và câu nói của tôi đã giúp cậu nhiều lần.

Thế còn chuyện thành đạt? Đôi khi quan điểm về sự nghiệp của cha mẹ và con cái khác xa nhau: cha mẹ mơ về một bác sĩ phẫu thuật đời sau còn đứa trẻ lại mơ về sự nghiệp của một rapper. Bắt đầu có áp lực, rồi mâu thuẫn với các loại hậu quả. Khi nào nên kiên quyết, và khi nào thì buông để duy trì mối quan hệ tin cậy nhau?

Cha mẹ chỉ có thể đề xuất. Đừng áp đặt. Và lưu ý rằng, “đề xuất” không có nghĩa là nhai đi nhai lại ngày này qua ngày khác. Cuốn sách có kể về một học trò của tôi, có bố mẹ là bác sĩ. Cô tốt nghiệp đại học, nhận bằng và không làm việc một ngày nào trong nghề. Và vấn đề không chỉ là cô phí nhiều năm cho nó, cô còn chiếm chỗ của người có thể trở thành một bác sĩ giỏi. Cha mẹ khăng khăng theo ý mình – và cuối cùng cô gái không hạnh phúc. Không hiểu sao, cha mẹ quên rằng họ muốn con cái hạnh phúc chứ không phải đạt được điều họ muốn. Đứa trẻ nên có cơ hội thử bản thân mình trong những gì nó muốn, những gì nó mơ ước. Hãy đào sâu vào gia phả, biết đâu trong dòng họ bạn không chỉ có bác sĩ, mà còn có nhạc sĩ thành công. Tôi không nói rằng ta nên ngừng cung cấp các lựa chọn, nhưng quan trọng là ngừng gây áp lực cho trẻ. Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tự tử ở người trẻ tuổi là không có khả năng đáp ứng mong đợi của cha mẹ. Chúng tôi cũng đã có những trường hợp như vậy ở Palo Alto. Điều này phải được ghi nhớ. Cha mẹ rất khó chấp nhận một điều đơn giản: đôi khi trẻ chỉ đơn giản là không muốn đi theo con đường mà người lớn chọn cho chúng. Đó là quyền của chúng.

Khi đó cha mẹ thường nói hai điều: “Thời thế thay đổi, không có gì ổn định” và “trước tiên có việc đã, để mày tự kiếm ăn, sau đó muốn làm gì thì làm”. Nhưng con gái Susan của bà lại bắt đầu con đường sự nghiệp là tin vào thứ Internet nào đó, mà không ai biết là gì.

Ồ, hãy để tôi kể cho bạn câu chuyện này. Susan, con gái tôi tốt nghiệp thạc sĩ Harvard về lịch sử Anh và Pháp. Nó bảo vệ xong và không biết phải làm gì tiếp theo. Tôi nói: hay là đi dạy đại học? Nhưng nó không muốn, và tìm được việc kiểm tra các sự kiện lịch sử cho một công ty. Nó được giao dự án, và hoàn thành trong 2 tuần thay vì hai tháng quy định. Họ bảo nhận nó, và hỏi nó muốn làm gì nữa. Nó không biết. Người ta đề nghị nó dạy các nhân viên khác làm nhanh như vậy. Còn nó thì đi Ấn Độ một năm. Làm báo. Tôi không thể kiểm soát nó. Nó chỉ nói: “Con sẽ đi.” Và đi. Không có điện thoại di động, không có gì. Tôi đã phản đối, nhưng tôi không thể làm gì – nó đã lớn. Và nó đã làm những gì nghĩ là cần thiết.

Tại sao nó lại cho Larry và Sergey thuê ga ra (Larry Page và Sergey Brin, những người sáng lập tương lai của Google)? Nó đã mua một ngôi nhà, và sau đó nhận ra rằng không thể kham được. Lúc đó, theo tôi, cuộc sống của nó như mây đen, nhưng có ánh chớp lóe lên. Tại sao đi mua một ngôi nhà mà bạn không thể trả tiền? Nó phải tìm ai đó sẽ thuê ga ra. Nhưng nếu lúc đó nó có thể tự trả tiền cho ngôi nhà, thì bây giờ đã không có Google. Nói ngắn gọn, đôi khi bạn cần để cuộc sống tiếp diễn theo cách của nó, và tin điều tốt sẽ đến.

Khi Larry và Sergey chuyển đến, họ rất phiền toái. Những tưởng họ dùng ga ra vào ban ngày, nhưng thực tế họ ở lì ở đó, ngày lẫn đêm. Ồn ào khủng khiếp, chén hết thức ăn trong tủ lạnh. Hãy tưởng tượng, nó xuống bếp buổi sáng, và tủ lạnh trống rỗng. Susan đã mạo hiểm rất lớn khi gia nhập những kẻ này. Bởi lúc đó nó đã là nhân viên Intel! Và nó đã nghỉ việc để trở thành nhân viên số 16 trong một công ty vô danh. Và, quan trọng nhất, ở Google nó chịu trách nhiệm về câu hỏi “Chúng ta sẽ kiếm tiền bằng cách nào?”. “Bọn tôi biết cách tìm kiếm thông tin, nhưng không biết cách kiếm tiền từ đó. Cô nhận việc này nhé”. Với nó, đây là bước lùi. Nhưng đôi khi không thể tạo ra một bước đột phá mà không lùi. Cha mẹ nên luôn nhớ điều này.

Đứa kia, Janet, thì đến Nam Phi (tất cả con gái tôi đều đã làm một việc gì đó khiến bất kỳ người mẹ nào cũng phải ôm đầu), sau đó tiếp tục cuộc hành trình qua Siberia và dĩ nhiên, mất hút ở Krasnoyarsk. Tiếng không biết, đi đâu không rõ, rất ít người nói được tiếng Anh, tiền không nhiều.

Tại sao cô ấy lại đến đó?

Nó đến Krasnoyarsk vì mẹ tôi sinh ra ở đó. Và nó muốn thấy thành phố. Nói chung, tôi hoàn toàn trái ngược với kiểu mẹ ấp ủ con, và đây là mặt trái của cách tiếp cận của tôi.

Rồi sao? Cô ấy có thất vọng?

Nó rất thích cuộc phiêu lưu và thành phố. Nó thấy sông Yenisei, hồ Baikal, mà bà nó đã kể suốt trong những câu chuyện của mình. Tôi đã dạy chúng đi du lịch từ rất sớm. Ví dụ, khi Ann tốt nghiệp đại học, chúng tôi đã mua Euro Pass (vé cho phép bạn đi du lịch bằng tàu hỏa khắp châu Âu) và đi khắp châu Âu.

Vậy là ngoài TRICK thì thêm du lịch chung. Còn gì nữa không?

Năng lực xử lý tiền. Hãy dạy điều này từ nhỏ. Yêu cầu trẻ trả các hóa đơn nhỏ, yêu cầu tìm hiểu giá trong cửa hàng. Cho trẻ tham gia giải quyết các vấn đề cuộc sống. Khuyến khích các câu hỏi! Hãy gọi chúng khi điều hòa không hoạt động hoặc vòi nhỏ giọt. Hãy để chúng giúp bạn sửa chữa. Sẽ dễ dàng hơn nhiều cho chúng trong cuộc sống sau này nếu chúng biết thuật toán của hành động.

Lập kế hoạch nữa. Cách dễ nhất và hiệu quả nhất. Bây giờ mọi người đều có Internet – vì vậy hãy để trẻ quyết định gia đình bạn sẽ làm gì vào cuối tuần. Lập một kế hoạch, tính toán thời gian và ngân sách, suy nghĩ về nơi ăn uống, chuẩn bị những thông tin thú vị về nơi bạn quyết định đi. Tôi giao bọn trẻ rất nhiều việc nhà. Dọn bàn, rửa chén. Giờ tôi đang làm điều này với các cháu. Tôi có chín đứa cháu, đứa thứ mười sắp ra đời. Và, tôi nhấn mạnh, tôi bảo chúng dọn bàn nhiều hơn so với mẹ chúng ngày xưa. Bởi lẽ, nếu có ai đó làm điều đó cho trẻ (mẹ, bố, giúp việc), trẻ sẽ mất tinh thần trách nhiệm. Tôi thậm chí còn bắt chúng cọ bồn cầu, tại sao không chứ? Không phải là dễ, nhưng chúng có thể làm.

Thế bà có phạt trẻ em khi chúng không nghe lời?

Cách phạt của tôi là không cho chúng thứ gì đó dễ chịu mà chúng muốn. Và nếu đứa nào có tội nghiêm trọng, tôi yêu cầu viết bài luận về điều đó. Võ này tôi mang từ trường về. Nếu một trong những học sinh của tôi có lỗi, chúng tôi sẽ phân tích tình huống, thảo luận về nó và chúng sẽ viết luận. Đây là một cách mạnh, bởi vì khi bạn viết về một cái gì đó, bạn suy ngẫm về nó. Bạn tự hỏi liệu có thể làm khác đi không. Bài luận giúp hiểu tình huống và ghi vào bộ nhớ. Tôi đã tìm nhiều cách khác nhau. Và cái này hiệu quả nhất. Sau cuộc trò chuyện, tôi để bọn trẻ trong phòng một mình – suy nghĩ và sau đó viết bài luận. Nếu đứa trẻ nhỏ, thì vẽ tranh. Trên thực tế, khi ta phạt một đứa trẻ, ta muốn nó nghĩ về việc đã xúc phạm ai đó, hoặc làm bố mẹ buồn, hoặc tạo ra vấn đề cho bố mẹ. Vì vậy, hãy đi thẳng vào giai đoạn này và bỏ qua bản thân hình phạt. Vâng, có những đứa trẻ ngang bướng rất khó kiểm soát. Nhưng tôi nghĩ điều này là do người lớn đã chỉ cho chúng nhiều lần rằng họ sẽ không lắng nghe chúng. Và trong trường hợp này, bạn cần phải thành thật nói rằng: Mẹ đã từng làm sai, và con đã quen là mẹ không nghe con, quát mắng và trừng phạt con, nhưng mẹ hứa sẽ thử cách khác.

Tại hội nghị tới, sẽ có một cuộc thảo luận của bà về phụ nữ trong kinh doanh. Bà có nghĩ rằng đã dễ hơn cho phụ nữ để tạo dựng sự nghiệp, và nó có phụ thuộc vào đất nước họ?

Tình hình đã thay đổi, dù chỉ một chút. Phụ nữ ở vị trí lãnh đạo đã trở nên nhiều hơn. Nhưng dù sao về tỷ lệ phần trăm là không đủ: hơn một nửa dân số thế giới là phụ nữ nhưng trong ban giám đốc, con số của họ quá xa 50%.

Xã hội đang thay đổi. Bên tôi có phong trào #MeToo, bạn cũng vậy. Tất nhiên, có gì đó đã đi quá xa – mọi người trộn bạo lực, quấy rối và tham vọng của chính họ thành một mớ. Trong tâm trí công chúng, Harvey Weinstein xếp cùng loại với trọng tội, sát nhân. Và kết quả là gì? Một số công ty chỉ đơn giản là ngừng tuyển dụng phụ nữ vì họ không muốn các vụ bê bối tình dục. Tôi cảm thấy các phong trào xã hội mới có xu hướng thái quá. Ta cần tư duy lại về #MeToo ít nhiều. Phụ nữ nên được bảo vệ, họ không nên trở thành nạn nhân, nhưng các công ty cũng cần được hoạt động bình yên, không phải lo rằng mỗi nữ nhân viên là một vụ bê bối tình dục tiềm ẩn.

Với các con gái, tôi nói: con không được chịu đựng được sự quấy rối, nhưng cũng không được để nó kéo con khỏi mục tiêu chính của mình. Quấy rối phải được dừng lại, các trường hợp quấy rối nên được thảo luận, nhưng không nên ở mãi đó. Tốn quá nhiều năng lượng, mà lẽ ra nên dành cho việc theo đuổi mục tiêu. Như Susan nói, bạn không được quên YouDo, những việc mà chỉ bạn làm. Tôi có ba cô con gái, tất nhiên, họ phải đối mặt với sự quấy rối, nhưng họ biết cách đặt bọn đàn ông về vị trí và tiếp tục công việc. Không cần thiết cứ khuấy mãi lên ký ức khó chịu: ai quấy rối, khi nào, tại sao – cần bước qua và đi tiếp. Ở thời tôi, thậm chí không thể nói: “dừng lại, để tôi yên”. Người ta liên tục quấy rối tôi – văn hóa thời đó thế (dường như ở Nga cũng vậy) – tôi đã học cách đối phó với nó. Bạn đang đi – và bọn đàn ông huýt sáo theo, đeo bám hoặc thậm chí nắm tay, bởi bạn ưu nhìn. Đơn giản là tôi kệ. Và bây giờ, tôi chắc trong hầu hết các trường hợp, phụ nữ chỉ cần nói một cách đơn giản: “Dừng lại, đừng làm thế, tôi không thích”, và sau đó bỏ qua. Không cần thiết phải làm to chuyện, làm điều trần công khai, vì rất mất thời gian.

Đây lại là vấn đề của (tự) tôn trọng. Cần phải có khả năng nói không một cách dứt khoát và làm sao để ý kiến ​​của mình được nhận thức rõ ràng?

Vâng. Rất quan trọng nói Không bằng một giọng đúng. Bạn cần một cá tính mạnh mẽ. Ở Mỹ, có luật bảo vệ phụ nữ, có những nơi bạn có thể thông báo về quấy rối, tham gia nhóm và nhận sự giúp đỡ về tâm lý. Nhưng theo tôi nó làm người ta phân tâm khỏi điều chính, gây khó khăn cho việc sống và tận hưởng cuộc sống. Những người này giống như những phụ nữ bị ung thư vú, suốt ngày đi gặp người cùng cảnh ngộ, ngồi mãi ở các diễn đàn và, xin lỗi, gặm nhấm mãi tình trạng đặc biệt của họ. Tôi luôn muốn hỏi, bạn dành cả đời cho điều gì?! Hãy làm những gì bạn có thể làm, những gì bạn đã lên kế hoạch, những gì mang lại niềm vui. Tôi nghĩ rằng đây là vấn đề về sự ưu tiên. Tất nhiên, nó phụ thuộc vào việc một người dành bao nhiêu thời gian để đối phó với vấn đề của mình. Tất nhiên, chúng ta không nên cho phép xã hội nhắm mắt làm ngơ, không thể bỏ qua, nhưng ta cũng không nên cho phép mình chìm đắm trong vị trí nạn nhân.

Ngày nay các giáo viên cũng phải đối mặt với vô số hạn chế: không được mắng, được đánh giá, ôm hay chạm. Làm thế nào để bà làm việc trong môi trường mới?

Giáo viên hôm nay bị lùa vào bẫy. Người ta muốn kết quả từ họ, đồng thời họ phải giữ khoảng cách, bao gồm khoảng cách tình cảm. Bạn không thể làm bạn với học sinh. Rất mệt. Tất cả chúng ta – các giáo viên – phải trả giá cho những hành động sai trái của một nhóm người. Tất nhiên, tôi chống lại thứ phản ứng thái quá như vậy. Những kẻ phạm tội nên bị trừng phạt, nhưng không gán trách nhiệm cho giáo viên. Thật khó xử, nhưng chuyện này phần lớn do vụ bê bối lớn trong Giáo hội Công giáo. Mọi người không biết tin ai bây giờ. Tôi hy vọng rằng thời gian sẽ làm dịu bớt, và giáo viên và học sinh có thể xác định khoảng cách thoải mái nhất để làm việc cùng nhau. Ví dụ, tôi luôn kể cho học sinh về bản thân và muốn tiếp tục có quyền này.

Điều cuối cùng tôi muốn hỏi là mối quan hệ của bà với các cháu bà. Đây đã là những đứa trẻ của thế hệ mới, thế hệ số, làm thế nào để bà giáo dục chúng? Bà có cố gắng kiểm soát các thiết bị?

Các cháu tôi từ 0 đến 19 tuổi. Và sự xuất hiện của mấy đứa đầu là căng thẳng thực sự, chúng tôi không biết phải làm gì. Nhưng hóa ra nguyên tắc hợp tác cũng giúp ích ở đây. Câu chuyện với điện thoại thông minh đầu tiên là phải tự kiểm soát và hiểu khi nào đúng thời điểm sử dụng điện thoại di động và khi nào thì không. Và chính những đứa trẻ đã giúp, chúng nghĩ ý tưởng, phát triển các quy tắc. Trên thực tế, chính chúng đã giải quyết chuyện này. Và điều tôi nhận thấy, ví dụ, tuần trước vào bữa tối (thường là một lần một tuần chúng tôi ăn tối cùng nhau): không ai trong số các cháu (chín đứa cả thảy) dùng điện thoại, thậm chí khi rời bàn chứ không chỉ lúc ăn. Sau bữa tối, tất cả bọn chúng chơi cờ, lại không hề có thiết bị. Mà đây là những đứa trẻ rất công nghệ.

Chúng được phép chơi game, nhưng không quá hai giờ mỗi ngày. Một số chơi Minecraft, trò này phổ biến trong gia đình. Nhưng thường thì chúng không chơi mà quay video hoặc làm gì đó tương tác, có yếu tố học tập. Bọn lớn làm phim và sau đó cả nhà xem. Tức là chúng không bị dính vào thiết bị, không chơi một mình trong thời gian dài. Chúng tôi cố gắng cùng nhau đi xem phim và những nơi khác, nghĩa là biến những gì chúng thích thành sự kiện gia đình. Ý tưởng là để thảo luận về những gì bạn đã thấy. Còn xem thấy ở đâu không quan trọng, bất kể trên màn hình lớn hoặc điện thoại. Tất nhiên, các cháu lên mạng xã hội và chia sẻ gì đó, nhưng không phải cứ năm phút một lần. Và chúng biết một điều quan trọng: người ta chỉ đăng những bức ảnh hay video mà họ trông đẹp. Và đừng nghĩ rằng mọi thứ trong cuộc sống cũng tuyệt như trong ảnh.

Ngắn gọn, tôi không ngăn cấm chúng mà thông báo, giải thích và cho tự do lựa chọn. Và đây cũng là một bước quan trọng để tự lực và tự tin. Thời gian sẽ cho biết tôi có thành công không. Cấm là vô nghĩa, chẳng ích gì. Chỉ còn cách dạy chúng sử dụng công nghệ một cách đúng đắn. Trẻ em muốn được tôn trọng, được lắng nghe, được tin tưởng. Nếu điện thoại có thể giúp làm điều này, hãy sử dụng nó.