Cả thế giới đang bị kích động bởi sự xâm nhập của một loại virus mới. Virus tên là Metaverse, đến từ nơi xa. Đồn rằng, thay cho Facebook thân thuộc và chính thống, giờ đây sẽ là Metaverse, chẳng là gì khác ngoài một hình thái nô dịch mới lên loài người yếu ớt, của những loài bò sát xuyên quốc gia tham lam từ hành tinh Nibiru.

Những “người hiểu biết” thì trấn an: đừng sợ! Metaverse chỉ là một chiêu trò ranh mãnh nhằm chuyển hướng sự chú ý của công chúng khỏi thương hiệu cũ đã trở thành cát bụi! Và điều này cũng đúng: thời gian gần đây, chẳng có ai là không chùi chân lên tấm thảm của mạng xã hội liên kết hầu hết nhân loại này: cả Quốc hội, Thượng viện và Nhà Trắng, cả “người tố cáo dũng cảm” Frances Haugen, và cả đích thân đồng chí Trump lẫn đồng chí Biden. Thế mà – đùng phát! – đổi tên Facebook thành Meta. Và thế là giờ đây dường như người ta không ghét bạn mà ghét một ai đó khác. Rebranding và zeroing là xu hướng thời thượng ngày nay.

Những người am hiểu hơn nữa thì còn nhận thấy rằng, thật ra Metaverse là một từ đã được dịch sang tiếng Nga từ 29 năm trước, ngay sau khi ra mắt cuốn tiểu thuyết “Tuyết lở” (Snow Crash) của một trong những cha đẻ của cyberpunk, Neil Stevenson.

Metaverse chẳng qua chỉ là Vũ trụ Meta, tức là thực tế ảo máy tính, đã quá quen thuộc từ bộ phim “Ma trận” huyền thoại.

Bạn có nhớ cảnh hacker Neo lơ lửng trong không trung, dũng cảm chiến đấu với các Smith, những đặc vụ tự tái tạo? Đấy chính là Metaverse.

Đúng vậy, những ai đã đọc cuốn tiểu thuyết trên hoặc nhớ cốt truyện của The Matrix chắc chắn sẽ tiếp tục căng thẳng: cả Neil Stevenson và anh chị em Wachowski đều mô tả Metaverse chính xác là một hình thức nô dịch nhân loại mới của các tập đoàn. Và rồi ta có – Facebook … Hóa ra, chúng ta lại quay trở lại chỗ mà ta đã cố gắng trốn thoát.

Tôi sẽ không làm bạn tò mò thêm nữa: sự nhầm lẫn với Vũ trụ Meta nảy sinh là do sự đa nghĩa của thuật ngữ này. Nó được dùng để chỉ cả thực tại ảo, được đại diện ngày nay bởi ngành công nghiệp khổng lồ trò chơi máy tính 3D, cả lớp thiết bị máy tính tạo ra các hiệu ứng đặc biệt cung cấp ảo giác về thế giới ảo, và cả một cái gì đó mới mà rất ít người biết.

Không có gì ngạc nhiên khi tất cả các bài phân tích mà tôi đọc, nghe và xem được về chủ đề Vũ trụ Meta, thứ mà Mark tình nguyện xây dựng cho thế giới, đều phân tích rất chi tiết về khía cạnh thứ nhất (game) và thứ hai (phần cứng) của Metaverse, nhưng lại không nói một lời nào về cái avatar thứ ba của nó. Trong khi đó, cá nhân tôi không nghi ngờ gì về việc Zuckerberg đã lên kế hoạch xây dựng chính xác là cái này – cái thứ ba – của Metaverse. Vì vậy, tôi coi nhiệm vụ công dân của mình là phải nói với độc giả chi tiết hơn về hiện tượng này, thứ vẫn còn chưa nổi lên bề mặt.

Tôi sẽ bắt đầu chứng minh bằng phản chứng: nếu chúng ta tiếp nhận quyết định đổi tên công ty mẹ từ Facebook (và nhân tiện trấn an người dùng mạng xã hội: nó sẽ vẫn là Facebook) thành Meta như một tuyên bố về định hướng mới của công ty, thì đơn giản là ta có tội với sự thật. Không có định hướng kinh doanh mới nào của Zuckerberg vào tháng 10/2021 nhằm tạo ra một Vu trụ Meta về game hay phần cứng, bởi vì định hướng này đã được công bố chính thức và rõ ràng vào tháng 3/2014, khi Facebook mua lại Oculus, nhà sản xuất mũ thực tại ảo tốt nhất thế giới (Dòng Oculus Rift và Oculus Quest), với giá 2,3 tỷ đô la.

Cùng với Oculus, hai trong số những bộ óc sáng tạo và có ảnh hưởng nhất trong ngành công nghiệp game 3D đã đến với Facebook. Thứ nhất là John D. Carmack, người đã thành lập công ty id Software đình đám và trực tiếp tạo ra các game tầm kỷ nguyên như Commander Keen, Wolfenstein 3D, Doom và Quake. Thứ hai là Michael Abrash, người những năm 90 đã viết kinh thánh lập trình Zen of Graphics Programming, nói không ngoa là nền tảng của tất cả các game bắn súng 3D đình đám thời hiện đại. Tại Oculus, Michael Abrash là nhà phát triển khoa học dẫn đầu.

Vào năm 2019, Facebook đã công bố ra mắt dự án Horizon Worlds (tên ban đầu là Facebook Horizon), được định vị là thế giới Social VR – một không gian xã hội bổ sung cho phần cứng Oculus của một thế giới ảo tương lai.

Vì vậy,

chúng ta phải nói rằng trong ít nhất 7 năm qua, công ty của Mark Zuckerberg đã tập trung tích cực phát triển game và phần cứng Vũ trụ Meta.

Nói “tập trung” là theo nghĩa đen: chỉ riêng ở Liên minh Châu Âu, Horizon Worlds có kế hoạch thuê 10 nghìn nhân viên mới trong 5 năm tới, và ngân sách của bộ phận này là con số không tưởng: 10 tỷ USD.

Độc giả phải đồng ý rằng, với bối cảnh lịch sử như vậy, rất khó để nói về gì đó mới trong thông báo về Vũ trụ Meta, mà công ty mẹ thậm chí đã được đổi tên theo. Tôi cho rằng, đã đến lúc lật bài ngửa và tiết lộ cho độc giả họ tên của avatar thứ ba bí ẩn của Metaverse mà theo tôi, Mark khôn ngoan đã mài giũa kỹ càng tấm ván trượt tham lam của tập đoàn mình.

Metaverse, mà Meta dự định xây dựng, là một dạng thực tế ảo được tiên phong vào năm 2015 bởi công ty Decentraland của Argentina.

Dự án tiền mã hóa (xin độc giả tha thứ cho tôi vì cái từ khiếm nhã này, nhưng bạn không thể làm gì với nó – bạn phải chấp nhận nó, vì càng về sau, tất cả chúng ta càng thường xuyên phải đối mặt với cái từ được coi là “nơi ẩn náu của những kẻ ấu dâm, buôn ma túy và khủng bố” này) Decentraland được tạo ra bởi Ari Meilich và Esteban Ordano. Ban đầu, nó là một thực tại số ba chiều, bao gồm hơn 90 nghìn mảnh đất, quyền sở hữu được ghi lại bằng NFT. Việc mua các lô đất ảo được thực hiện bằng cách sử dụng utility token MANA, trong blockchain Ethereum.

Decentraland, ra mắt công khai vào tháng 2/2020, được điều hành bởi Tổ chức phi lợi nhuận Decentraland. Vào thời điểm ra mắt phiên bản beta năm 2017, giá một lô đất ở Decentraland là 20 đô la. Ngày nay, những mảnh đất có vị trí thuận lợi nhất có giá trên 100.000 đô la. Nếu xét rằng, sự bùng nổ của NFT chỉ mới bắt đầu quay những vòng thương mại đầu tiên, sẽ có lý khi cho rằng giá đất của Decentraland sẽ sớm trông không giống bảng giá của một công ty bất động sản thành công, mà giống bảng tốc độ của tên lửa vũ trụ.

Người ta trả hàng trăm ngàn đô la để làm gì, cho cái thứ không-hiểu-là-gì và không-hiểu-ở-đâu? Là họ trả cho hoạt động kinh doanh, văn hóa và thương mại diễn ra với tốc độ đáng kinh ngạc ở Decentraland gần như hàng giờ.

Vào năm 2020, Decentraland đã trở thành một địa điểm phổ biến cho các hội nghị và hội thảo ảo quốc tế dành cho ngành công nghiệp tiền mã hóa. Sau khi cuộc cách mạng DeFi được khởi động vào tháng 6/2020, việc sắp xếp các buổi thuyết trình về các giao thức và dự án mới tại Decentraland không chỉ là thời thượng mà còn có lợi: trong một câu lạc bộ, quán bar, rạp chiếu phim hoặc hội trường nào đó, bạn có thể dễ dàng gặp gỡ, lại gần và nói chuyện với Vitalik Buterin, Gavin Wood hay các tỷ phú tiền mã hóa khác, kể về công ty khởi nghiệp của bạn và nhận được sự hỗ trợ cũng như nguồn vốn khởi nghiệp vững chắc ngay tại chỗ. Không có các yêu cầu quan liêu và các thủ tục ngân hàng. Bởi vì, bộ công cụ DeFi cho phép bạn thực hiện các giao dịch như vậy với tốc độ cực nhanh, với mức độ bảo mật tuyệt đối và tôn trọng lợi ích của tất cả các bên, được bảo vệ bởi các hợp đồng thông minh vô tư.

Vào tháng 6/2021, nhà đấu giá Sotheby’s của London đã khánh thành ở Decentraland một bản sao kỹ thuật số của trụ sở chính trong thế giới thực trên phố New Bond. Một phòng trưng bày nghệ thuật kỹ thuật số cũng đã được ra mắt tại đây, nơi các tác phẩm nghệ thuật NFT được trưng bày và bán liên tục.

Cũng tháng đó, công ty bất động sản kỹ thuật số Republic Realm ở New York đã mua 259 lô đất ở Decentraland với giá gần một triệu đô la.

Vào tháng 10/2021, lễ hội âm nhạc Metaverse Festival kéo dài 4 ngày tại Decentraland đã thành công rực rỡ, vé bán chạy như tôm tươi.

Liệu tôi có nên tiếp tục? Tôi hy vọng độc giả đã đoán được công ty của Mark Zuckerberg sẽ xây dựng Vũ trụ Meta gì và tại sao cần phải đổi tên Facebook. Nếu ai đó vẫn chưa kết nối được, tôi sẽ đặt nốt dấu chấm cho chữ i.

Vào ngày 18/6/2019, Facebook, với niềm tin ngây thơ vào sự quan tâm của nhà nước đối với sự phát triển của các mối quan hệ tiền tệ trong xã hội, đã long trọng tuyên bố ra mắt tiền điện tử Libra của riêng mình.

Tốc độ mà chính quyền Mỹ đã bóp nghẹt – nghiền nát – xé xác sáng kiến ​​này của Facebook đáng được ghi vào sách kỷ lục Guinness: chỉ vài ngày sau khi tuyên bố, Mark Zuckerberg đã phải hứng chịu đòn roi công khai ngay trên tấm thảm của các nhà lập pháp Mỹ. Vào ngày 15/7, Facebook đã phải chính thức từ bỏ tà giáo, và thông báo sẽ không bao giờ có tiền điện tử của riêng mình.

Vào tháng 10/2019, những người chơi quan trọng nhất lần lượt rời khỏi Libra Association, hiệp hội đã tập hợp toàn bộ tinh hoa của nền thương mại số Hoa Kỳ: PayPal, eBay, Mastercard, Stripe, Visa, Mercado Pago và Booking Holdings.

Phải công nhận rằng Mark là một cậu bé rất cứng đầu! Vào tháng 4/2020, những người còn lại của Hiệp hội Libra thông báo rằng họ sẽ cố gắng tạo ra, thay vì tiền mã hóa, một thứ gì đó giống stablecoin, được hỗ trợ bởi một rổ tiền định danh (fiat currency) hiện có, cũng như ý định có giấy phép xử lý thanh toán ở Thụy Sĩ. Để thoát khỏi những ký ức khó chịu, Libra thậm chí còn được đổi tên thành Diem.

Vào tháng 5/2021, Diem thông báo về việc rút đơn xin cấp giấy phép của Cơ quan Giám sát Thị trường Tài chính Thụy Sĩ, và về kế hoạch tìm kiếm sự chấp thuận của Bộ Ngân khố Hoa Kỳ. Và chỉ giữa mùa hè năm 2021, các nhà lập pháp Hoa Kỳ tỏ ý rõ ràng rằng, phải bước qua xác chết của họ thì Diem mới có giấy phép.

Tôi nghĩ rằng, chúng ta đã sẵn sàng để dệt tất cả thành một nút thắt chặt chẽ:

Công ty Facebook và niềm tin ngây thơ của nó vào các nhà lập pháp thông minh và tiến bộ đã không còn nữa. Thay cho Facebook, có một pháp nhân hoàn toàn mới được gọi là Meta.

Và thay cho những nỗ lực ngu ngốc đăng ký tiền mã hóa giả, một vụ trụ Meta được ra mắt, tên là Metaverse. Vũ trụ này sống trong blockchain và mạng máy tính phân tán. Nó không phải tuân theo bất kỳ quyền tài phán địa lý nào. Nó không chỉ ẩn danh, mà còn sở hữu một nguồn vô tận các công cụ, không cho phép bất kỳ sự kiểm soát tài chính nào của bất kỳ cơ quan chính phủ nào.

Pháp nhân Meta sẽ không có bất kỳ loại tiền mã hóa hay stablecoin nào của riêng mình. Nó không cần. Meta sẽ có một thế giới ảo ba chiều, có thể dễ dàng di chuyển hàng tỷ người dùng Facebook vào đó chỉ với một cú búng ngón tay. Không ai có thể cấm người dùng mạng xã hội tạo avatar số của riêng mình, sống trong thực tế ảo kỹ thuật số và làm bất cứ điều gì họ muốn mà không cần xin phép bất kỳ ai. Có thể ban hành một lệnh cấm. Nhưng không có một chút cơ hội nào để thực hiện nó.

Decentraland có 90 nghìn mảnh đất. Tôi cá là Meta sẽ có hàng trăm triệu mảnh như vậy. Nếu không phải là hàng tỷ. Đó sẽ là những thành phố, rừng rậm, sông, núi và thảo nguyên số vô tận. Thực sự là vô tận. Trong những thành phố này sẽ sinh sống hàng tỷ avatar số ẩn danh hoặc giả danh. Họ sẽ xây nhà, mở rạp chiếu phim, quán bar thoát y, sòng bạc, bất cứ thứ gì. Bạn có muốn tham gia nền kinh tế này không? Xin mời! Chào mừng đến với Metaverse!

Bạn có thể cố gắng tóm cổ Meta. Nhưng trước hết sẽ cần phải tìm ra lý do. Không nghi ngờ gì nữa, sẽ không có tiền mã hóa trực tiếp từ chính Meta. Cũng sẽ không có liên kết tài chính trực tiếp nào với nền kinh tế của Vũ trụ Meta ảo. Lạy Chúa! Rốt cuộc, chuyện này là vô ích: một avatar ẩn danh với mã số 8838830020039993 có thể dễ dàng đại diện cho lợi ích của bất kỳ ai trong Metaverse. Cho dù là của Tổng thống Biden, hay chính Zuckerberg.

Đây chính là loại vũ trụ Meta mà Mark đang xây dựng cho nhân loại. Hoàn toàn không phải mũ thực tại ảo hay game bắn súng 3D, như trong suy nghĩ của các nhà phân tích cả tin ở một thế giới khác xa với thế giới mà Metaverse hiện đại đang ra đời.

Tôi muốn kết thúc bài viết một cách lạc quan. Vậy những người bình thường nên làm gì, nếu họ không muốn sống trong một vũ trụ Meta, được xây dựng bởi một thương gia tuy khôn ngoan, nhưng lại rất tham lam và rất có vấn đề về đạo đức?

Cái hay là ở chỗ, tuy Meta rất lớn, nhưng chỉ là một người chơi bình thường và thậm chí là bên lề, trong một vũ trụ ảo phi tập trung. Chỉ cần nói rằng, chỉ một ngày sau khi Facebook đổi tên và công bố kế hoạch của công ty, giá trị của tập tiền mã hóa MANA đã tăng gần gấp 5 lần (+ 500%)! Chỉ một ngày.

Tại sao lại như vậy? Bởi vì cái quan trọng không phải là Meta, mà là thực tế rằng mạng xã hội lớn nhất thế giới rốt cuộc đã quyết định các ưu tiên của nó và, tuyệt vọng với mong muốn được hiểu trong real life, đã vạch ra vectơ chuyển động của mình. Từ tập trung hóa và pháp lý nhà nước sang phi tập trung và thế giới phân tán của các mối quan hệ thông tin – tài chính – văn hóa – trò chơi thống nhất. Ngoài Meta, trong vũ trụ Meta này từ lâu đã có hàng nghìn dự án, và mỗi người luôn có thể chọn từ đó một dự án mà mình thích.

Dịch từ Кого подсадят на Meta, Novaya Gazeta (bài viết 7/11)