Người ta làm điều đó suốt. Đôi khi rất thành công. Không chỉ là những thứ dễ đo và có lợi nhuận như cá cược thể thao hay chứng khoán, mà còn là những tương tác thiết yếu của con người như “cách tốt nhất để chào đón học sinh mẫu giáo vào ngày đầu tiên đi học” hoặc “nếu chúng ta thiết kế giao điểm thế này, giao thông sẽ lưu thông tốt hơn.” Nói về sức khỏe cộng đồng và kỹ thuật, khả năng hình dung về những ảnh hưởng của công việc ta làm là vô cùng cấp thiết.

Khi có việc với một “nhà tiên tri” như vậy, nên đặt ba câu hỏi:

“Track record của bạn là gì?” Không phải lúc nào chúng ta cũng đúng, nhưng một khi loại bỏ các yếu tố may mắn và bất thường thống kê, liệu bạn có thường xuyên làm tốt hơn những người khác, hay chỉ đơn giản là bạn đang chém?

“Bạn có thể cho thấy việc mình làm?” Thật khó để tin vào người sở hữu một phương pháp bí mật nào đó. Mặc dù đây có thể là một bí kíp cạnh tranh, nhưng nhiều khả năng là người đó chỉ đơn giản là gặp một chuỗi may mắn (nhưng theo thống kê thì sẽ không kéo dài).

“Bạn đã dạy phương pháp của mình cho người khác chưa?” Đây là một biến thể của câu hỏi trước. Nếu mọi người đang sử dụng phương pháp này để dự đoán thành công tương lai trong các lĩnh vực khác, thì chúng ta đang thấy một cách tiếp cận đáng tin và hiệu quả để hiểu cách thế giới vận hành.

Mấy quy tắc này chỉ là thay thế cho cách kiểm tra nghiêm ngặt mà hiện nay phổ biến hơn nhiều. Với các dự đoán của ta đã được khắc sâu vào bộ nhớ của Internet và nhiều dữ liệu hơn bao giờ hết, ta có thể dự đoán tốt hơn điều gì sẽ xảy ra tiếp theo, và xác định xem ai giỏi ai không. Nhưng niềm tin là một động lực mạnh mẽ, được phổ biến rộng, và đôi khi ta phải mất thời gian để nhận ra rằng sự tự tin và âm lượng của ai đó không thể thay thế cho việc nhìn mọi thứ như hiện tại và hiểu cách chúng hoạt động.

Dịch từ nguồn