Một số trong các từ này được dùng để chỉ các khái niệm khác nhau, do đó cần cố gắng phân biệt, nhất là khi đả động đến thuật ngữ tâm lý học. Để sắp xếp chúng vào trật tự, ta có thể bắt đầu bằng các động từ tiếng Anh.
Feel và Sense
Đều được dịch là cảm nhận, cảm giác, cảm thấy. Feel khác Sense ở chỗ:
- Sense là cảm nhận bằng các giác quan, đôi khi ám chỉ các giác quan thứ sáu (với nghĩa đánh hơi, “ngửi” thấy gì đó mơ hồ)
- Feel là cảm thấy bằng tâm trí, ví dụ cảm thấy vui, buồn.
Tiếng Trung đều được dịch là 感觉 (cảm giác), tiếng Nga là чувствовать và ощущать. Hai từ tiếng Anh này có thể cùng dịch ra một từ tiếng Việt, không cần phân biệt.
Sense và Perceive
Sense là cảm nhận bằng một giác quan cụ thể, và do đó chỉ cảm nhận được một phần của sự vật. Perceive là cảm nhận sự vật một cách toàn vẹn, thông qua một hoặc vài giác quan.
Ví dụ bạn sense thấy mùi cafe, còn perceive tách cà phê thông qua mùi, hình ảnh, cảm giác nóng khi chạm vào. Bạn cũng có thể perceive được tách cà phê chỉ bằng khứu giác, hình dung ra các yếu tố còn lại từ kinh nghiệm.
Perceive tiếng Trung là 感知 (cảm tri), tiếng Nga là воспринимать. Tiếng Việt, perceive thường được dịch là nhận thức, lĩnh hội. Từ điển tâm lý và wikipedia tiếng Việt thì dịch là tri giác, tuy nhiên từ “tri giác” có lẽ không phù hợp là động từ.
Vì vậy, đề xuất dịch perceive là cảm tri, và perception là tri giác. Từ “nhận thức” tuy hay được sử dụng, nhưng thật ra nên dùng để chỉ khái niệm khác.
Perceive và Cognize (Perception và Cognition)
Từ cognition mới nên được dịch là nhận thức. Cognition khác Perception ở chỗ, cognition là quá trình tư duy về sự vật, bao gồm nhiều thao tác mà Perception chỉ là một trong số đó: trí nhớ, liên tưởng, nhận dạng kiểu hình (pattern recognition), v.v. Kết quả của Cognition là một nhận thức ổn định lâu dài.
Cognition tiếng Trung là 认识 (nhận thức), tiếng Nga là познание.
Kết luận
Feel, Sense dịch là cảm giác, cảm thấy, cảm nhận.
Perceive dịch là cảm tri. Perception là tri giác. Khi sử dụng nên đi kèm từ tiếng Anh.
Cognition là nhận thức / sự nhận thức.